για τον Λάκη Παππά

Οι Γιώργος Παπαστεφάνου και Νότης Μαυρουδής μιλούν για τον φίλο τους, Λάκη Παππά.

«Έφυγε» ο Λάκης Παππάς, ο άνθρωπος που συνδύασε τη φωνή του με τις λέξεις «μπουάτ», «νέο κύμα», «αισθαντικότητα» και «ατμόσφαιρα». Η εκπληκτική φωνή του ήταν η αρχή για να έρθει ο κόσμος πιο κοντά εκείνη την εποχή αφού μαζεύονταν σε μικρά μαγαζιά και δημιουργούσαν μια και μόνη παρέα που ένωσε το κοινό με τον καλλιτέχνη. Για τον Λάκη Παππά αλλά και για την ατμόσφαιρα που δημιουργούσε, μας μίλησαν δύο ζωντανοί θρύλοι, ο καλός του φίλος και εξαιρετικός καλλιτέχνης Νότης Μαυρουδής και ο «άνθρωπος-ιστορία» του ελληνικού ραδιοφώνου και στιχουργός αρκετών τραγουδιών του νέου κύματος, Γιώργος Παπαστεφάνου.

Γιώργος Παπαστεφάνου: «Ήταν από τους τραγουδιστές που αγάπησα περισσότερο στη ζωή μου.»

Πώς ξεκίνησε ο Λάκης Παππάς; Ο Λάκης ήταν κιθαριστής. Τον είχε πάει ο Μηλιαρέσης στην παράσταση Παραμύθι χωρίς όνομα που είχαν ανεβάσει ο Διαμαντόπουλος με την Αλκαίου, στο Νέο Θέατρο, σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, το 1959. Δύο χρόνια αργότερα ο Γιώργος Μπουκουβάλας, ο ιδρυτής της Μπουάτ, άνοιξε τον Τιπούκειτο, το πρώτο καλλιτεχνικό καφενείο που είχε ποτέ η Αθήνα και εκεί σύχναζε η νεολαία.

Εσείς πώς γνωριστήκατε; Συχνάζαμε κι εμείς εκεί και κάποιο βράδυ ακούσαμε έναν καταπληκτικό τροβαδούρο με κιθάρα να λέει τραγούδια που δεν τα ξέραμε. Του μίλησα και έμαθα ότι ήταν τραγούδια από το Παραμύθι χωρίς όνομα. Όταν ολοκληρώθηκαν εκεί οι εμφανίσεις του Παππά, μετά από κάποιες εβδομάδες εμφανίστηκε ο Κώστας Χατζής.

Πώς προέκυψε ο Χατζιδάκις; Η Χρυσούλα Ζώκα και ο Γιώργος Φούντας που σύχναζαν εκεί άκουγαν τα τραγούδια του Μάνου και του μίλησαν για τον Παππά. Ο Χατζιδάκις ζήτησε να τον γνωρίσει και όταν αυτό έγινε, του έβγαλε δίσκο μαζί με τα κομμάτια του Ματωμένου Γάμου.

Τι εντύπωση σας έδωσε ο Λάκης Παππάς; Εξαιρετική από την πρώτη στιγμή. Ήταν από τους τραγουδιστές που αγάπησα περισσότερο στη ζωή μου. Στη μια άκρη είναι ο Μπιθικώτσης και στην άλλη ο Παππάς.

Τι χαρακτηριστικό είχε; Ήταν ταξιδιάρης, αισθαντικός. Η κιθάρα του έφτιαχνε την ατμόσφαιρα της μπαλάντας. Ο Λάκης ήταν ο τραγουδιστής της μπαλάντας, η οποία ήταν καινούργιο είδος τότε. Ήταν μαγευτικό αυτό που ακούγαμε. Μιλάμε για εξαιρετική ατμόσφαιρα. Κάτι σαν τον James Taylor ή την Joan Baez. Καμία σχέση με το είδος των τραγουδιστών του ελαφρού ή του λαϊκού που ήταν στην πιάτσα μέχρι τότε. Αυτός ήταν τροβαδούρος.

Ένας τροβαδούρος του νέου κύματος; Δεν θα τον χαρακτήριζα τραγουδιστή του νέου κύματος. Το νέο κύμα ήρθε το ’64 ενώ ο Λάκης είχε ήδη ξεκινήσει από το ’61. Μετά τον Μούτσιο ήταν η πρώτη αρσενική φωνή που χρησιμοποίησε ο Χατζιδάκις, έχοντας παράλληλα τη Μούσχουρη ως γυναικεία. Εντάχθηκε στο νέο κύμα, επειδή τραγουδούσε σε μπουάτ -αυτές άνθισαν μετά τον Τιπούκειτο. Στην οδό Θόλου είχε κάνει, μάλιστα, τη δική του μπουάτ που είχε φοβερή ατμόσφαιρα.

Θυμάστε κάτι ιδιαίτερο από εκεί; Ένα βράδυ είχε έρθει ένας φίλος του,  γιατρός από τη Θεσσαλονίκη που έπαιζε στο πιάνο Χατζιδάκι και ο Λάκης τον συνόδευε με την κιθάρα. Ήταν κάτι σαν τους 15 εσπερινούς που έκανε ο Χατζιδάκις, σαν αυτοσχεδιασμός στο πιάνο. Ένα άλλο βράδυ είχε έρθει ο αδερφός του Λόρκα από την Λατινική Αμερική και είχαν κάνει βραδιά Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Αυτήν η ατμόσφαιρα επικρατούσε μέχρι που κόπηκαν όλα αυτά την περίοδο της δικτατορίας. Αν δεν είχες ταυτότητα μαζί σου τότε (ακόμα και να είχες) μπορούσες άνετα να βρεθείς στο τμήμα. Οι μπουάτ θεωρούνταν σκοτεινά μέρη -έλεγαν μάλιστα ότι εκεί γίνονταν διακίνηση ναρκωτικών. Ήταν εποχή Χατζιδάκι-Θεοδωράκη, το πολιτικό τραγούδι ήταν στα «πάνω του». Στο Συμπόσιο εμφανίζονταν η Ντόρα Γιαννακοπούλου με τον Γιώργο Μούτσιο, όπου αυτή τραγουδούσε Θεοδωράκη κι ο Μούτσιος, Χατζιδάκι. Ενδιάμεσα, γινόταν απαγγελία ποιημάτων και στην κιθάρα βρισκόταν ο Νότης Μαυρουδής.

Είχατε κάνει και μια εκπομπή για το Νέο Κύμα. Υπάρχει μάλιστα ένα στιγμιότυπο από τη μπουάτ του Γιάννη Αργύρη. Ο Γιάννης Σπανός στο πιάνο, ο Λάκης Παππάς στην κιθάρα παίζουν το Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι. Ε, αυτό είναι ένα κλασικό δείγμα ατμόσφαιρας μπουάτ της δεκαετίας του ’60.

Ο Γιώργος Παπαστεφάνου είναι ένας από τους σπουδαιότερους ραδιοφωνικούς παραγωγούς 

Νότης Μαυρουδής: «Ήταν ο μάγος της ατμόσφαιρας»

Πώς γνωριστήκατε; Γνωριστήκαμε όταν εγώ ξεκινούσα. Ο Λάκης τραγουδούσε ήδη σε μια Μπουάτ, τον Τιπούκειτο. Ήταν η περίοδος που οι μπουάτ άνοιγαν η μια μετά την άλλη κι ο Λάκης τραγουδούσε συχνά. Αυτές ήταν τα καινούρια καλλιτεχνικά στέκια, ο Λάκης ήταν κάτι σαν «ο πατέρας της μπουάτ» αφού σε όλη του τη ζωή δούλεψε σε τέτοια μαγαζιά. Ήταν ο κατ’ εξοχήν εισηγητής αυτού του ρεπερτορίου, ο καλλιτέχνης και η κιθάρα του.

Τι χαρακτηριστικό είχε στη δουλειά του; Ήταν ο μάγος της ατμόσφαιρας και δημιουργούσε κλίμα με πολύ γοητεία. Διάλεγε τραγούδια που ταίριαζαν σε αυτό το κλίμα και η βάση του ήταν πολλά του Χατζιδάκι, σαν αυτά της Οδού Ονείρων.

Τι έχετε να θυμάστε από τον άνθρωπο Λάκη Παππά; Ήταν ένας εξαιρετικός άνθρωπος και ήμασταν φίλοι. Εκείνο που θα έχω να θυμάμαι είναι ότι είχε συνεχώς ένα ανέκδοτο να πει. Μας έκανε συνεχώς να γελάμε.

Ο Νότης Μαυρουδής είναι συνθέτης